VUK VE TMS29 UYARINCA ENFLASYON DÜZELTMESINE TABİ TUTULAN FİNANSAL TABLOLARDA YAKLAŞIM FARKLILIKLARI
Son üç yıldır enflasyon muhasebesi terimi en çok gündemde kalan konulardan biri olarak iş hayatındaki yerini aldı…
Şartların oluşması, oluşmaması, oluşmasa dahi yapılması gibi iş alemini ve mali otorite tarafını oldukça fazla düşündürdü.
En nihayetinde şartların oluştuğu tüm otoriteler tarafından kabul görerek, VUK ve IFRS tarafında finansal tabloların enflasyon muhasebesine göre hazırlanacağı kesinleşti.
Ancak gelinen noktada Vergi Usul Kanunu tebliğleri ve Bağımsız denetime tabi şirketler için Türkiye Finansal Raporlama Standartları yönüyle enflasyon muhasebesi aynı çatı altında ortak dili konuşamadı.
Vergi Usul Kanunu uyarınca enflasyon muhasebesi açıklanan tebliğler uyarınca, TFRS tarafında ise TMS29 standardına, KGK tarafından yayımlanan kararlara ve uygulama rehberine uygun şekilde gerçekleştirilecek.
1. Yasal Düzenlemeler:
Enflasyon muhasebesi uygulamasının VUK ve TFRS kapsamındaki farklılıklarına değinmeden önce, VUK düzenlemelerinin ve TMS29 standardının enflasyona bakış mantığını gözden geçirecek olursak;
a. Vergi Usul Kanunu Mükerrer 298.maddesinde;
A) Malî tablolarda yer alan parasal olmayan kıymetler aşağıdaki hükümlere göre enflasyon düzeltmesine tâbi tutulur.
1. Kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri fiyat endeksindeki artışın, içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100'den ve içinde bulunulan hesap döneminde % 10'dan fazla olması halinde malî tablolarını enflasyon düzeltmesine tâbi tutarlar. Enflasyon düzeltmesi uygulaması, her iki şartın birlikte gerçekleşmemesi halinde sona erer.” denilmektedir.
b. Enflasyon Muhasebesi – Türkiye Muhasebe Standartları 29/Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama Standardı:
Söz konusu standart yüksek enflasyonun tanım ve çerçevesini aşağıdaki şekilde açıklamaktadır:
Yüksek enflasyonist ortamda paranın satın alım gücü öyle bir oranda değer kaybeder ki, farklı zamanlarda meydana gelen işlemlerin karşılaştırılması, aynı hesap döneminde bile yanıltıcı olur. Yüksek enflasyon, bir ülkenin, bunlarla sınırlı kalmamak üzere, aşağıdakileri de içeren ekonomik özelliklerince belirlenir:
(a) Nüfusun çoğunluğu servetini parasal olmayan varlıklarda ya da nispeten istikrarlı bir yabancı para biriminde tutmayı tercih eder. Elde tutulan yerel para, satın alma gücünü korumak üzere hemen yatırıma dönüştürme vb suretiyle değerlendirilir;
(b) Nüfusun çoğunluğu parasal tutarları yerel para biriminden değil, nispeten istikrarlı bir döviz cinsinden dikkate alır. Fiyatlar da bu döviz cinsinden belirlenebilir;
(c) Kredili satış ve satın almalardaki fiyatlar; süre kısa bile olsa, kredi süresi boyunca satın alma gücünde beklenen zararları karşılayacak şekilde belirlenir;
(d) Faiz oranları, ücretler ve fiyatlar bir ‘fiyat endeksi’ne bağlıdır ve
(e) Son üç yılın kümülatif enflasyon oranı %100’e yaklaşmakta ya da aşmaktadır.
2. Yapılacak Hazırlıklar:
Şirketlerin enflasyon düzeltmesi öncesinde yapmaları gereken hazırlıkları ve süreci kısaca özetlemek gerekir ise;
⦁ Mali tablolardaki parasal ve parasal olmayan kıymetlerin tespit edilmesi,
⦁ Tespit edilen parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesi uygulamasında dikkate alınacak düzeltmeye esas tarihleri ve tutarlarının bulunması (Düzeltmeye esas tarihler VUK için 28.02.2004 Tarihli ve 328 Sıra No'lu VUK Genel Tebliği'nde; TFRS için ise standartta düzenlenmiştir).
⦁ Bulunan bu tutarların düzeltme katsayılarıyla çarpılarak, parasal olmayan kıymetlerin düzeltme farklarının muhasebe kayıtlarına alınması ve mali tablolara yansıtılması.
Şirketlerin yukarıdaki adımları yapmadan önce; özellikle sabit kıymetler, stoklar ve sermaye hesapları gibi finansal durum tablolarının aktif ve pasifinde önemli bir yer tutan ve enflasyon düzeltmesine tabi olan parasal olmayan kıymetleri için düzeltmeye esas teşkil eden datalarını iyi bir şekilde organize etmesinde yarar bulunmaktadır.
3. VUK ve TFRS Alanında Temel Farklılıklar:
| Karşılaştırmalar |
VUK |
TFRS/BOBİ FRS |
| Düzeltilecek Finansal Tablolar |
Bilanço |
Tüm Finansal Tablolar(Finansal Durum Tablosu, Kar/Zarar Tablosu, Nakit Akış Tablosu, Özkaynak Değişim Tablosu. |
| Düzeltilecek Hesaplar |
Parasal Olmayan Kalemler |
Parasal Olmayan Kalemler |
| Uygulama |
Seçimlik değil zorunludur. Tüm Parasal Olmayan Kalemler düzeltmeye tabidir. |
eçimlik değil zorunludur. Net Gerçekleşebilir Değer veya Gerçeğe Uygun Değer ile Mali tablolarda yer alan parasal olmayan kıymetler dışındaki, tüm parasal olmayan kalemler düzeltmeye tabi tutulur. |
| İlk Düzeltilecek Dönem |
31.12.2023 |
01.01.2022 Açılış finansal durum tablosu |
| Kullanılacak Endeks |
Yİ-ÜFE |
Yİ-TÜFE |
| İlk Düzeltme Etki Alanı |
Geçmiş Yıl Kar/Zararları |
01.01.2022 tarihli açılış finansal durum tablosunda geçmiş yıl kar/zararları |
| Enflasyon muhasebesi geçiş yöntemi |
İleriye dönük |
Geriye dönük |
| Kar/Zararı etkilemeye başlayacağı dönem |
2024 dönemi ve sonrası |
2022-2023 dönemleri |
Tablodan da görüleceği gibi VUK ve TFRS kapsamında uygulamada farklılıklar vardır. Düzeltmeye esas endeks ile başlayan farklılık, düzeltilecek dönemlerinde farklılıkları dolayısı ile yapılan enflasyon muhasebesi düzeltmesi sonucu elde edilecek finansal tablolar da farklı olacak ve finansal tablo kullanıcıları tarafından farklı değerlendirilecektir.
Düzeltme işlemlerinin mevzuata ve standartlara uygun yapılması 01.01.2024 tarihinden itibaren vergi tarafında beyanlarınızı doğrudan etkileyecek olması sebebi ile önem arz ettiği gibi, Bağımsız Denetime Tabi Mali Tablolarınızın açılış düzeltmeleri ise, şirketinizin gerçek durumunu görmenizi sağlaması açısından önem arz etmektedir.
Böyle bir ortamda finansal tabloların düzeltmeye tabi tutulmaması, finansal tabloların enflasyon karşısında gerçeğe uygun sunum niteliğini yitirmesine, kullanıcıların faydalı bilgi edinememesine sebep olacaktır. Bu sebeple VUK ve TFRS finansal tablolarının enflasyon düzeltmesi yöntemi ile güncellenmesi elzemdir.
“Mutluluk elin erişebileceği çiçeklerden bir demet yapma sanatıdır.” B.Goddar
İlkay ÖNAL SMMM/Baş Denetçi